Voorlopig zullen de Britten niet precies weten hoe hun land in de oorlog tegen Irak verzeild is geraakt. Het Britse Lagerhuis heeft ruim een week geleden met een kleine meerderheid een parlementaire enquête naar dit netelige onderwerp verworpen. Maar dat die enquête er ooit – en misschien sneller dan Tony Blair lief is – zal komen staat voor iedereen vast. In de Verenigde Staten lijkt het, na de overwinning van de Democraten, geen vraag meer te zijn dat er een nationaal zelfonderzoek zal komen. De strijd zal ontbranden over welke onderste steen boven moet, c.q. mag komen.
Het lijdt geen twijfel dat bij de aanrollende golf van onderzoeken ook de Nederlandse betrokkenheid bij de oorlog tegen Irak genoemd zal worden. Alleen al daarom lijkt het beter om dat moment voor te zijn en zelf maar meteen de eigen Augias-stal op te ruimen. Dus, een parlementaire enquête.
Waar gaat het om? De kern van de enquête moet zijn waarom Nederland de internationale rechtsorde geschonden heeft. Zonder toestemming van de Veiligheidsraad heeft de VS met zijn coalition of the willing een ander land aangevallen en bezet. Nederland heeft dat politiek, en misschien zelfs ook militair gesteund. Daarmee hebben we het toch al zwakke internationale recht een fatale klap toegediend. Door dit te doen hebben we een zwarte bladzijde toegevoegd aan onze naoorlogse geschiedenis. Natuurlijk kunnen we onze kop in het zand steken, maar er moet een moment komen dat we hier in alle openheid over kunnen praten en publiekelijk erkennen hoe fout dit was.
We hebben dit moment van openbaarheid en bezinning nodig om ons gezamenlijk af te vragen wat de internationale rechtsorde ons waard is. Die vraag is te meer nodig omdat we een grote bondgenoot hebben, de Verenigde Staten, die zich van het internationale recht helemaal niets aantrekt. Of dat gezien eerder gedrag van de Democraten in voorkomende gevallen anders zal uitpakken valt te betwijfelen. Voordat we het in de gaten hebben worden we weer in een avontuur meegesleurd waarbij het internationale recht het loodje legt. We kunnen daar alleen weerstand tegen bieden als we opnieuw doordacht hebben waarom het in ons belang is niet slordig om te springen met de internationale rechtsorde.
Vervolgens moet een parlementaire enquête blootleggen hoe de Nederlandse regering tot het besluit heeft kunnen komen om de VS te steunen. Welke druk is uitgeoefend? Op grond van welke informatie wist de Nederlandse regering, of dacht te weten, dat Irak een acuut gevaar vormde voor onze veiligheid? Wat is er klakkeloos aangenomen, en wat is er aan eigen onderzoek verricht? Waarom heeft Nederland zich niet aan de zijde van Duitsland en Frankrijk geschaard die zich tegen een aanval op Irak uitspraken? Wat is de Europese Unie ons waard als we ons oor meer te luisteren leggen aan gindse zijde van de oceaan en de Noordzee? Welke lucratieve handel en contracten zijn in het vooruitzicht gesteld? Een niet onbelangrijke vraag, ook tijdens deze verkiezingscampagne is, welke rol heeft Balkenende zelf gespeeld in het besluitvormingsproces? Waarom heeft hij het besluit genomen om uitdrukkelijk het Handvest van de Verenigde Naties te schenden?
Wij horen tot de coalition of the willing van de VS. We kunnen lang doen alsof onze neus bloed en niets te maken hebben met de gruwelijke situatie in Irak. Laten we onszelf, en mensen in de Arabische wereld, ruiterlijk toegeven dat onze moraal op internationaal vlak ontspoord is. Met de meest verschrikkelijke momenten uit onze geschiedenis moeten we publiekelijk in het reine komen. Dus ook met onze betrokkenheid bij de oorlog tegen Irak.