Herrie is een ‘silent killer’, stelt Joost Smiers, die in Amsterdam vaak tegen geluidsoverlast aanloopt en er een boek over schreef. „Meer stilte in de stad is genezend voor iedereen.”
Het begon met bootjes ’s nachts in de gracht. Dat ging gepaard met veel lawaai, zingen, drinken en nog erger. Daar kwam overdag van alles aan herrie bij: denderende vrachtwagens, knetterende motorrijders, burengerucht, dronken terrasbezoekers, zelfs loeiende bladblazers in de binnenstad, sirenes, vliegtuiglawaai. En, een van de grootste ergernissen in de stad: de opmars van de festivals met een stortvloed aan decibels. Ja, we leven in een kakofonie van geluid.
De Amsterdamse emeritus hoogleraar politicologie Joost Smiers (1943) woont aan de Oudezijds Voorburgwal. Hij noemt het ongeregelde stadslawaai, waarvan je nooit weet wanneer het begint of ophoudt, ‘zwerfgeluid’. Hij schreef er een boeiende beschouwing over: Zwerflawaai en ander (on)gewenst geluid. Met als ondertitel: Rust, reuring, overlast.
Bij de bootjesoverlast vroeg hij zich af: „Ga ik de politie bellen? Maar dan slaap je niet meer. Ga ik de politie niet bellen? Maar dan slaap je ook niet meer. Wat te doen? Misschien moet ik van herrie en lawaai een politiek issue maken.”
Geluidsoverlast is een van de grootste bedreigingen voor de volksgezondheid; het is een silent killer – met excuus voor het ‘woordspel’, zoals hij er haastig aan toevoegt. Van de schade voor de gezondheid door „het veelkoppige monster geluidsoverlast” geeft hij schokkende voorbeelden, van gehoorschade tot slapeloosheid en hartritmestoringen, met soms fatale gevolgen.
Kwart Nederlanders slaapt slecht
Hij is niet de enige die zich hierover zorgen maakt. De Nederlandse Stichting Geluidshinder (NSG) bestrijdt sinds 1970 geluidsoverlast en is politiek actief op gemeentelijk en landelijk niveau. Directeur Erik Roelofsen laat weten dat de kosten circa 1,3 miljard euro per jaar bedragen. In 2019 meldde de NSG dat een kwart van de Nederlanders slecht slaapt door geluidsoverlast.
In Zwerflawaai citeert Smiers met instemming de Amsterdamse ombudsman Arre Zuurmond, die in de zomer van 2018 besloot enkele weken te gaan wonen op de Wallen. Op Twitter deed hij daarvan verslag, bijvoorbeeld op 14 juli: „‘Teringherrie’, een ander woord heb ik er niet voor… Ik schrik ontzettend vroeg wakker van geschreeuw. Het moet half zes zijn.” En, op 25 juli: „Dat geluid komt niet alleen de hele tijd bij je binnen, het komt ook op steeds verschillende manieren bij je binnen, waardoor je er niet aan went.”
In zijn beschouwing maakt Smiers een zinvol onderscheid tussen noodzakelijk geluid en niet-noodzakelijk geluid: „Een geheel stille samenleving is niet wat ik bepleit, en dat is ook niet wenselijk. Verkeershinder is tot op zekere hoogte noodzakelijk. Toch kun je je wel afvragen of de lawaaioverlast uit die hoek niet minder kan. ProRail heeft al toegezegd dat vanaf 2028 treinen steeds stiller worden. Wat me verontrust is dat geluidsoverlast en agressie vaak samengaan, vooral bij niet-noodzakelijk lawaai. Neem motorrijders die op zondagen in groepen door de stad of over dijkwegen rijden. Als je daar bezwaar tegen aantekent, dan kan je vaak op agressieve reacties rekenen.” Geluidsoverlast, zegt hij, „heeft ermee te maken dat iemand jouw persoonlijke domein, jouw territorium, ongevraagd binnendringt”.
Een van de grootste problemen blijven, volgens Smiers, de festivals, gesteund door een krachtige lobby van de concertindustrie. Nu voorjaar en zomer naderen, barsten die weer los. Alleen de Partij voor de Dieren heeft een in zijn ogen aanvaardbare oplossing: stel de bovengrens vast op 75 dB.
Stilte bleek waardevol
Volgens de NSG is er in de maatschappij een toenemende aandacht voor geluidshinder, zeker sinds corona. Mensen hebben de stillere periodes als waardevol ervaren. Smiers onderzoekt de balans tussen persoonlijke ruimte en publieke ruimte. Hij betoogt overtuigend dat zwerfherrie een onacceptabele inbreuk is en zelfs „een verpletterend” effect heeft: „Meer stilte in de stad is genezend voor iedereen. Ik wil bereiken dat de openbare ruimte waar we allemaal deel van uitmaken beter tegen lawaai wordt beschermd. Dat hoort echt op de politieke agenda.
Joost Smiers: Zwerflawaai en ander (on)gewenst geluid. Uitg. Starfish Books, 135 blz., prijs € 15,-. Nederlandse Stichting Geluidshinder: www.nsg.nl