Het auteursrecht is onder onze ogen aan het wegsmelten, en met recht en rede. Waarom er nog verder mee doortobben? Veel moeilijker is om het besef te laten doordringen dat culturele conglomeraten, die de markt domineren, de democratische communicatie in onze samenleving ondermijnen. Misschien moeten we aan het idee wennen, maar met mededingingsrecht kunnen, en moeten we ze in vele kleinere stukken opdelen. Dus, adieu auteursrecht, vaarwel culturele conglomeraten.
Het auteursrecht geeft auteurs de exclusieve controle over het gebruik van een groeiend aantal artistieke expressies. Veelal zijn het niet de auteurs die de rechten bezitten, maar groot uitgevallen culturele ondernemingen.
Die beheersen tegelijk de productie, de distributie en de marketing van veel films, muziek, theater, musicals, literatuur, soap opera’s, shows, beeldende kunst en design. Dat maakt dat zij verregaand in staat zijn om te beslissen over wat wij zien, horen of lezen, in welke ambiance, en vooral ook wat wij niet zullen zien, horen of lezen.
Daarom zoeken wij naar de alarmbel, om die te luiden. Wanneer een
beperkt aantal conglomeraten ons gemeenschappelijk gebied van culturele
communicatie in aanzienlijke mate controleert, ondermijnt dat
de democratie.
- Inhoudsopgave (hiervandaan kun je ook direct naar elke paragraaf)
- Inleiding
- Hoofdstuk 1 – Een opeenstapeling van argumenten tegen het auteursrecht
- Hoofdstuk 2 – Alternatieven die niet bevredigen, en erger
- Hoofdstuk 3 – Een cultureel gelijk speelveld
- Hoofdstuk 4 – Het onvoorstelbare?
- Conclusie
- Literatuur
- Presentaties
- Recensies
Inhoudsopgave
De originele inhoudsopgave van het boek, met de originele bladzijdenummers is opgenomen ter informatie, maar ook als gemakkelijke “ingang” naar de verschillende paragrafen/onderdelen. Ga hier naar de Inhoudsopgave van het boek.
Inleiding
Wij zijn er niet van overtuigd dat dit de enige optie is voor de toekomst. Het is mogelijk om een level playing field – een gelijk speelveld – tot stand te brengen. Daarvoor is, zo zullen wij betogen, het auteursrecht een sta-in-de-weg. Tegelijkertijd nemen wij waar dat de bestsellers, blockbusters en sterren van de grote culturele ondernemingen nadelige effecten hebben. Ze zijn zo marktoverheersend dat er weinig plek is voor het werk van de vele, vele andere kunstenaars. Die worden naar de marge geduwd en kom dan maar eens, als publiek, te weten dat zij bestaan.
Hoofdstuk 1 – Een opeenstapeling van argumenten tegen het auteursrecht
In het eerste hoofdstuk argumenteren wij dat er een opeenstapeling van bezwaren tegen het auteursrecht is, waardoor het niet voor de hand ligt om er verder nog hoog op in zetten. Natuurlijk zijn wij niet de enigen die zien dat het een problematisch instrument is (geworden).
Hoofdstuk 2 – Alternatieven die niet bevredigen, en erger
Wij besteden het tweede hoofdstuk aan stromingen die het auteursrecht op het rechte pad trachten terug te brengen. Hoewel wij onder de indruk zijn van de argumenten en de inzet van bewegingen die zich inspannen voor alternatieven, denken wij dat een radicalere en meer fundamentele benadering ons verder helpt in de eenentwintigste eeuw.
Hoofdstuk 3 – Een cultureel gelijk speelveld
In hoofdstuk 3 proberen wij een gelijk speelveld voor heel veel culturele ondernemers, onder wie kunstenaars, tot stand te brengen. Op dat speelveld is, volgens onze analyse, geen plaats meer voor het auteursrecht, maar evenmin voor ondernemingen die culturele markten ook maar enigszins overheersen.
De verwachting daarvan is:
- Het is zonder de investeringsbescherming van het auteursrecht niet meer lonend om buitensporig te investeren in blockbusters, bestsellers en sterren. Die kunnen de markten dan ook niet meer overheersen.
- De marktverhoudingen zijn er niet meer naar om grootschalig uit te pakken wat betreft productie, distributie en marketing. Het mededingingsrecht, gekoppeld aan eigendomsregelingen, is het instrument bij uitstek om de nivellering van de markten tot stand te brengen.
- Én ons erfgoed aan culturele expressies uit verleden en heden, ons publieke domein van artistieke creativiteit en kennis, wordt niet langer geprivatiseerd.
Hoofdstuk 4 – Het onvoorstelbare?
Dan is de markt zo open dat heel veel kunstenaars, ongestoord door de ‘groten’ van de culturele aarde – want zo groot zijn die niet meer –, kunnen communiceren met het publiek en dus ook makkelijker kunnen verkopen. Tegelijk wordt het publiek niet meer overvoerd door marketing en kan het in grotere vrijheid zijn eigen smaak en nieuwsgierigheid volgen bij het maken van zijn culturele keuzes.
In hoofdstuk 4 zullen wij aan de hand van korte casestudies proberen inzichtelijk te maken hoe onze voorstellen zouden kunnen uitpakken.
Conclusie
Het is natuurlijk niet zo dat je op een dag ineens het licht aanschouwt en denkt dat het gedaan moet zijn met het auteursrecht en dat overheersende posities op culturele markten niet te tolereren zijn. Onze gedachten hierover komen voort uit een lang incubatieproces. Gedeeltelijk loopt dit gelijk op met de twijfels die vele anderen hebben of het auteursrecht nog wel bestand is tegen de eenentwintigste eeuw.
Er is een verschil. Wij hebben hardop de vraag gesteld wat er gaat gebeuren als dit instrument niet meer zou bestaan. Al snel ontdekten wij dat het denken, en handelen, daarover alleen zin heeft als ook de marktverhoudingen aangepakt worden. Misschien is dit wel een gewaagdere wending in ons onderzoek dan ons voorstel om het licht uit te doen voor het auteursrecht.
Lees hier de gehele Conclusie.
Literatuur
Uit het overzicht van wat de hoofdstukken te bieden hebben blijkt dat dit boek geen publicatie is over de geschiedenis van het auteursrecht en hoe het nu functioneert. Vele uitmuntende boeken, waar wij ons schuldig aan voelen, zijn hierover te raadplegen (bijvoorbeeld Bently 2004; Dreier 2006; Goldstein 2001; Nimmer 1988, 1994; Ricketson 2006; Sherman 1994). Voor een inleiding over de basisprincipes van het auteursrecht en de controversen die dit auteursrecht omringen, zie bijvoorbeeld http://www.wikipedia.org/wiki/copyright.
Ga hier naar de Literatuurlijst.
Presentaties
In De Balie vond op 10 juni 2009 een debat plaats met makers, vertegenwoordigers van de cultuurindustrie en economen over hun nu al omstreden analyses en oplossingen. De vonken zullen ervan afvliegen, afgaande op de fel contrasterende reacties in NRC Handelsblad van 24 april 2009 op het interview met Joost Smiers in deze krant van de week daarvoor over de thema’s van Adieu auteursrecht, vaarwel culturele conglomeraten.
Het boek wordt die avond aangeboden aan cultuureconoom Arjo Klamer die enkele gedachten aan het werk zal wijden. De insteek van het debat is: laten we ervan uitgaan dat het auteursrecht niet meer bestaat, en dat er inderdaad geen marktdominante culturele conglomeraten meer zijn. Hoe gaan kunstenaars, hun producenten en hun uitgevers – als culturele ondernemers die niet meer van de markt worden weggeduwd door blockbusters, bestsellers en sterren – dan hun inkomen verdienen? Kortom, hoe kunnen we deze nu nog ondenkbare toekomst concreet vorm geven?