Betrek de Algemene Vergadering van de VN bij het zoeken naar een vredesinitiatief voor Oekraïne
Opinie de Volkskrant, 1 maart 2022
De VN-Veiligheidsraad bijeen op 27 februari. Er werd besloten tot een speciale zitting van de Algemene Vergadering over de Oekraïne-crisis. AFP
In de oorlog van Rusland tegen Oekraïne lijken de Verenigde Naties machteloos te staan, omdat Moskou een veto heeft in de Veiligheidsraad. Maar er is een uitweg, die ook voor de VN als organisatie heilzaam kan zijn.
Het is mooi dat de we de Verenigde Naties hebben waar, onder meer, conflicten tussen landen tot een oplossing kunnen worden gebracht. We weten al te goed dat dat vaak niet werkt. Met de oorlog van Rusland tegen Oekraïne is het uitgesloten dat de hoeder van vrede, de Veiligheidsraad, iets als een vredesproces op gang kan brengen. Elk voorstel in die richting zal door Rusland met njet worden beantwoord en ook China lijkt niet happig om de rol van vredestichter op zich te nemen. Dus is de wereldgemeenschap onmachtig om de wapens tot rust te brengen? Daar lijkt het wel op.
Toch is de vraag urgent: is er geen andere uitweg om een soort van vredesinitiatief voor Oekraïne op gang te brengen? Het antwoord op die vraag is: Uniting for Peace. Dat is Resolutie 377 A van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties van 3 november 1950. In die resolutie wordt geconstateerd dat het kan gebeuren dat de Veiligheidsraad, door een veto van een van de permanente leden, in een impasse komt te verkeren. De resolutie Uniting for Peace komt voort uit de koker van de Verenigde Staten. In 1950 had de Sovjet-Unie zijn politiek van de lege zetel in de VN opgegeven. De VS vreesde toen, niet ten onrechte, dat onder meer z’n politiek in Korea zou worden gefrustreerd door veto’s van Rusland.
Vanaf de jaren zestig van de 20ste eeuw raakte Uniting for Peace in onbruik. Nu de Veiligheidsraad anno 2022 ten aanzien van de oorlog van Rusland tegen Oekraïne niet het orgaan is waarop de wereld zijn hoop kan vestigen, ligt het voor de hand te denken aan Uniting for Peace. Immers, het tweede lid van Resolutie 377 A zegt het duidelijk: als de Veiligheidsraad er niet in slaagt zijn verantwoordelijkheid ten aanzien van alle lidstaten van de VN na te komen, dan ontslaat dat de leden van de Algemene Vergadering niet van hun eigen verplichting, en de Verenigde Naties niet van zijn verantwoordelijkheid onder het Handvest, om internationaal vrede en veiligheid te handhaven. Er kan geen twijfel over bestaan dat Resolutie 377 A, Uniting for Peace, nu in stelling moet worden gebracht. Laat de Algemene Vergadering haar verantwoordelijkheid nemen. Laten landen die misschien iets verder afstaan van het conflict in Oekraïne hun wijsheid en bemiddelingscapaciteit in het spel brengen.
Bovendien, de aanval van Rusland op Oekraïne heeft een gevaarlijke precedentwerking. Er zijn landen in de wereld die te vrezen hebben dat hun buurland zich ook aan landjepik zal bezondigen. Die landen hebben er alle belang bij dat zo een precedent, dat Rusland nu teweegbrengt, in de kiem wordt gesmoord. Het lijkt me op de weg van Nederland te liggen met alle diplomatieke middelen die ter beschikking staan, het klimaat in de Algemene Vergadering van de VN rijp te maken voor het overnemen van de macht van de Veiligheidsraad en de wereldgemeenschap te herinneren aan het bestaan van Uniting for Peace. Waarom Nederland? We mogen ons erop verheugen dat we een tehuis geven aan het Internationaal Hof van Justitie en het Internationaal Strafhof. Dat geeft ons een specifieke verantwoordelijkheid voor het bijdragen aan vrede en veiligheid in de wereld. Een bijkomend voordeel van het activeren van Uniting for Peace is dat daardoor de Verenigde Naties worden opgeschud.
Iedereen is het erover eens dat het niet meer van deze tijd is dat er vijf permanente leden in de Veiligheidsraad zitting hebben die de grootmachten zijn van na de Tweede Wereldoorlog: de VS, Rusland, China, Frankrijk en Groot-Brittannië. Ondertussen is de wereld veranderd en zouden landen als India, Brazilië, Indonesië, Zuid-Afrika – om er enkele te noemen – een gewichtiger rol moeten spelen op het wereldtoneel. Tot nu toe komt dat niet van de grond. Door, via Uniting for Peace, de Veiligheidsraad naar de zijlijn te duwen en de Algemene Vergadering het heft in handen te geven, zouden de Verenigde Naties opnieuw kunnen worden opgebouwd, gericht op de toekomst van een pluriforme wereld waar niet meer één machtscentrum is. Voor de vrede in de wereld zou het een zegen zijn als vrede en veiligheid een zorg zou zijn van alle landen, en zij in wisselende combinaties hun bemiddelende en vredehandhavende diensten kunnen aanbieden.
Deze opinie is een onderdeel van mijn kijk op Mondiale vraagstukken. Lees daar ook meer over Uniting for Peace.