Corporate crime moet niet onbestraft blijven
Inleiding
Onder de kop Breken van de Macht van de Mega-Ondernemingen noem ik het boek van John Huige, Pieter Pekelharing en mijzelf over de Macht van de mega-onderneming. Daarin bespreken we, onder meer, dat grote, vaak transnationaal opererende bedrijven geen engelen zijn.
Door hen – en dus concreet door hun bazen en mensen op de werkvloer – worden al te veel misdaden begaan.
Dat kan zijn op het gebied van het milieu, dat kan gaan om het laten voortduren van mensonwaardige arbeidsomstandigheden; en niet zelden draait het om corruptie in velerlei soorten en maten; of combinaties daarvan.
Wat tegen de borst stuit is dat de meeste van die misdaden niet bestraft worden, en de gevangenissen niet overbevolkt raken met dit soort criminelen. In Macht van de mega-ondernemingen constateren we hoe moeilijk dat bestraffen is; immers transnationale bedrijven opereren overal in de wereld; hoe krijgt een officier van justitie – welke op mondiaal niveau? – greep op wat er zich heeft voorgedaan aan misdadig handelen? We proberen in ons boek daarvoor oplossingen aan te dragen.
In dit onderdeel van mijn website presenteer ik enkele artikelen die hier verder op ingaan. In mijn nu lopende onderzoek probeer ik meer greep te krijgen op het complexe vraagstuk van het strafrecht en corporate crime, en hoe straffen een reële optie wordt. Dat wordt een lastige klus.
Teksten en analyses, van mijzelf
- Belastingontwijking is crimineel, net zo goed als belastingontwijking
- Hoe groter de bedrijfstak, hoe makkelijker je wegkomt met wangedrag
- Top IKEA hoort voor de strafrechter
- Natuurlijke personen voor de rechter – een paar dossiers
Belastingontduiking is crimineel, net zo goed als belastingontwijking
Belastingontduiking is crimineel. Daarentegen heet belastingontwijking legaal te zijn. Het is misschien niet fatsoenlijk, verwerpelijk, of hoe je het ook wilt noemen, maar als ontwijkers de wetten volgen, dan valt daar niets tegen in te brengen. In vrijwel alle media wordt de laatste tijd dit mantra afgedraaid. Je kan kennelijk miljarden op een illegale en op een legale wijze wegzetten.
Hoe groter de bedrijfstak, hoe makkelijker je wegkomt met wangedrag – NRC 9 oktober 2015
De grote woorden tuimelen over elkaar heen: het illegale gedrag van Volkswagen is een groot schandaal; wat het bedrijf geflikt heeft leidt tot een vertrouwensbreuk; aandeelhouders worden in de val meegesleurd; de hele Duitse autobranche loopt averij op, en het is maar de vraag of alle marketingtrucs van de wereld toereikend zijn om het concern weer in rustiger vaarwater te brengen, nadat het al of niet gelukt is de vele miljarden aan boetes en claims te betalen.
Bij al die consternatie is er opmerkelijk weinig aandacht voor het simpele feit dat er bij Volkswagen een batterij milieucriminelen aan de touwtjes trekt. Als we dat constateren dan leidt dat onvermijdelijk tot de gedachte dat die in de gevangenis thuis horen. Immers, waarom zou ik, als gewoon individu, in de nor gestopt worden als ik een misdaad bega – en terecht – en Martin Winterkorn en zijn trawanten daar gevrijwaard van zijn?
Top IKEA hoort voor de strafrechter
Eindelijk is het zo ver. We wisten het allemaal, of konden het weten dat IKEA er een soepele belastingmoraal op nahoudt, maar nu neemt de Europese Commissaris voor de Mededinging, Margarethe Vestager, de verdenking serieus. Het lijkt waarschijnlijk dat Nederland verplicht gaat worden bij de Zweedse gigant een naheffing, een blauwe enveloppe, van rond een miljard euro op de deurmat te laten glijden.
Voor wie vindt dat iedereen belasting moet betalen, dus ook megaondernemingen, is dit een zucht van verlichting. In Haagse kringen lijkt men niet zo te denken. Daar is men meer bezig met het beperken van reputatieschade voor de Lage Landen aan de Zee. Op zich kan men zich beide houdingen voorstellen – eindelijk gerechtigheid, er gaat betaald worden, en: ons land moet af van z’n slechte imago. Toch schieten beide benaderingen tekort.
Natuurlijke personen voor de rechter – een paar dossiers
Een enkele keert gebeurt het dat een natuurlijk persoon (zoals een bestuurder van een rechtspersoon) voor de rechter moet verschijnen vanwege zijn of haar rol bij het onrechtmatig dan wel strafbaar handelen van de rechtspersoon (de onderneming).
Lees hier over Ralph Hamer – anno 2020 (oud-bestuurder ING)
En verder, bijdragen van anderen:
Bert Keizer is filosoof en arts bij het Expertisecentrum Euthanasie. Voor Trouw schrijft hij wekelijks een column over zorg, filosofie, en de raakvlakken daartussen. Hij laat zich bij herhaling kritisch uit over de farmaceutische industrie, op een manier die aansluit bij mijn analyses van “corporate crime”. Hieronder een aantal citaten, met de bronvermeldingen in Trouw.
Pfizer dan? In 2009 gingen die voor de bijl wegens het verstrekken van incorrecte informatie over valdecoxib, ziprasidon, linezolide en pregabaline. De boete was 2,3 miljard dollar.
In 2010 bleek AstraZeneca trouwens met hetzelfde sop overgoten. Zij hadden quetiapine onwettig gepromoot voor gebruik bij kinderen, ouderen, gedetineerden en veteranen. De zaak werd geschikt voor 520 miljoen dollar.
Het misleidende aan deze ‘straffen’ is dat ze niemand pijn deden. Er is niet één CEO of senior beleidsmaker in de gevangenis verdwenen. En dat terwijl ze wel degelijk slachtoffers gemaakt hebben. We hebben het dus over zeer dubieus gezelschap. Zeg maar Libor-types zoals je die vindt in de hogere regionen van de Rabo-bank (waar men na het Liborschandaal eveneens straffeloos schikte voor 774 miljoen euro).